[LEES!] De eeuwige bron, Ayn Rand
[Alet van 't Eind] - ‘De eerste plicht voor een mens is zichzelf te zijn. Geen mens leeft voor een ander mens.’
Laat ik eerlijk zijn: deze roman lees-tippen is een risico. Bijna achthonderd pagina’s dik (volgens mijn e-reader 20 leesuren), niet een tussendoortje voor een lange treinreis. Gecompliceerd en meeslepend. Onwerkelijk en gestileerd, maar ook confronterend en raak. Hoofdpersoon is de briljante architect Howard Roark. Hij heeft een visie op schoonheid en functionalisme (er is wel gesuggereerd dat Frank Lloyd Wright model stond) en weigert daarvan af te wijken omwille van geld of andere belangen.
Compromisloos is zacht uitgedrukt. Zijn persoonlijkheid (fysiek èn karakter) wordt beschreven als ware het een modernistisch gebouw in het New York van de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Zijn grote liefde is de journalist Dominique Francon. Grafisch beschreven als een beeldschoon object en een koele analytica. De liefde is wederzijds en verslavend, maar vooral van haar zijde vernietigend. Derde persoon in het spel is vriend (?) en studiegenoot Peter Keating, een architect die diametraal tegenover Roark staat: hij doet wat van hem gevraagd wordt. Een Korinthisch zuiltje meer of minder? Of toch een strakke gevel? Het maakt hem niet uit. Hij tekent wat de klant wil. Het kleine ego van Keating tegenover het krachtig individualisme van Roark vormen de basis van dit verhaal. Nog twee andere personen spelen een belangrijke rol. Het zijn een architectuur criticus en journalist, man met vrienden op sleutelposities in New York, de stad waar het zich allemaal afspeelt en Gail Wynand, mediamagnaat en miljonair.
De roman vertelt hun ontwikkelingen, strijd en visie op stad en gebouw. Alles vloeit tenslotte samen in één magistrale gebeurtenis: een plan van Roark voor betaalbare woningen wordt ‘verminkt’ en aangepast uitgevoerd. Hij pikt dat niet en grijpt in. De gevolgen zijn enorm. Voor de rechtbank verdedigt hij zich in een adembenemend pleidooi. Maar er is meer in dit boek dat tot denken aanzet: hoe ga je om met jonge professionals; samenwerken met uiteenlopende visies; overgave of individualiteit in de liefde; vaders en dochters...
Een verhaal dat vertelt over de dilemma’s van alle tijden: dichtbij jezelf blijven of aan andermans verwachtingen voldoen. Voor het eerst uitgegeven in 1943, al snel een klassieker en nog steeds actueel.
Ayn Rand (1902-1982) vlucht vanuit de Sovjet Unie naar de VS. Zij gelooft in de ultieme vrijheid van het individu en verzet zich tegen het socialisme en andere vormen van altruïsme. Haar opvattingen provoceren. De Fountainhead was destijds een controversieel boek, maar nu is het vooral een stilistisch knap geschreven roman over universele levensvragen.
Hoe gebouwen verwant zijn aan mensen en hoe taal verwant is aan gebouwen: dat is voor mij één van de bijzondere ervaringen in De Eeuwige Bron. Lezen, dat boek! Je kunt ook naar Toneelgroep Amsterdam gaan. Zij hebben het boek met veel succes bewerkt en zullen het in 2015/16 weer op de planken zetten.
