Traag verplaatsen in een snel veranderende wereld
De wereld verander sneller dan ooit, maar 'wandelen voor het plezier' staat al jaren op één
‘De wereld verandert sneller dan ooit’. Dat horen we vaak, ook als het gaat om vrijetijd en toerisme, bijvoorbeeld op de jaarlijkse trendcongressen. Dat er volop beweging zit in de wereld van recreatie en toerisme valt niet te ontkennen, mede doordat dat aanbieders continu voortbouwen op de ideeën van anderen. Maar laten we ons niet blind staren op die veranderingen. ‘Wandelen voor het plezier’ staat al decennia op de eerste plaats van vrijetijdsbesteding buitenshuis. Misschien een tikkeltje saai, maar enorm belangrijk. En bovendien voorspelbaar. Hoogste tijd om daar meer ruimte voor te plannen en geld voor uit te trekken.
Aan het begin van het jaar kijken we graag vooruit, maar kunnen we dat nog wel, nu nieuwe trends elkaar in snel tempo opvolgen, nog los van onverwachte ingrijpende gebeurtenissen, zoals de pandemie die vorig jaar alles anders maakte? Ook in de wereld van recreatie en toerisme zien we die snelle veranderingen. Steeds weer kopiëren aanbieders nieuwe concepten, waardoor bepaalde vrijetijdsvormen zich razendsnel kunnen verspreiden en ontwikkelen. Om een voorbeeld te noemen: in 2013 opende de eerste escape room in Nederland zijn deuren; de teller staat in ons land nu, begin 2021, op ruim 800. Ook de verblijfsrecreatie is dynamisch. Werden in de jaren ’80 nog huisjesparken met bungalowtypes A en B gebouwd; nu varieert het aanbod van boomhutten in een natuurgebied tot comfortabele Beach Villa’s met uitzicht over het strand. Ook de technologie biedt steeds weer nieuwe mogelijkheden en de VR (virtual reality) en de AR (augmented reality) games staan op het punt van doorbreken. Over 10, 20 of 30 jaar zullen er, ook in de wereld van recreatie en toerisme activiteiten zijn die we nu nog niet vermoeden. En dingen die we nu massaal doen zijn we dan misschien al weer bijna vergeten. De wereld van recreatie is niet alleen sterk veranderlijk, zij is ook steeds complexer geworden: Veel bedrijven, maar ook gemeenten werken tegenwoordig met zeven leisure-leefstijlen met een grote diversiteit aan behoeften waarop moet worden ingespeeld.
Het is allemaal waar van die veranderingen, maar pas op! Na de oorlog was de meest populaire vrijetijdsbesteding buitenshuis ‘wandelen voor het plezier’. Er waren nog geen pret- en recreatieparken, nog geen klimbossen en nog bijna geen horecaterrassen. Maar wist u dat de meest populaire vrijetijdsbesteding buitenshuis nog stééds bestaat uit ‘wandelen voor het plezier?’ En wist u dat ‘wandelen voor het plezier’ qua populariteit, ondanks al die concurrentie, nog verder is toegenomen? Tussen en 2016 en 2019 is het aantal Nederlanders dat wandelt voor het plezier gestegen van 10,5 naar 11 miljoen; dat was dus nog voordat we in een lock down terecht kwamen. Waar wandelt men? Op landschappelijk mooie routes, vaak dicht bij huis.
De overtuiging dat de wereld sneller verandert dan ooit en dat over vijf jaar misschien alles weer anders is, leidt ertoe dat er voor de sector recreatie en toerisme niet goed vooruit gepland wordt. Terwijl de behoefte aan bedrijventerreinen en woonwijken, windmolens en zonnepanelen tot op de vierkante meter wordt geprognosticeerd, gereserveerd en ingevuld is dit voor recreatie behoorlijk op de achtergrond geraakt. Dit soort prognoses worden in de recreatiesector niet meer gemaakt, laat staan naar behoefte gerealiseerd.
Ondertussen wordt de krapte op de fiets- en wandelpaden voelbaar. Versterkt door de coronacrisis werden diverse natuurgebieden het afgelopen jaar regelmatig onder de voet gelopen. In allerijl werden online druktemonitoren gelanceerd, met als resultaat dat het ook (te) druk werd op rustige plekken waar de kwetsbare natuur nog kon floreren. De tekorten aan recreatieruimte rondom de steden zijn nu al groot, terwijl het aantal stedelingen de komende jaren nog flink gaat groeien.
Onze voorgangers wisten wel raad met recreatieplanning. In de jaren ‘60 en ‘70 werden nog forse arealen agrarische grond opgekocht voor recreatiegebieden bij de stadsuitbreidingen; daar is nu slechts mondjesmaat sprake van. En ook in de jaren ’30 werd met visie en volharding gezorgd voor de stedelijke recreant. Zo werden het Amsterdamse en Kralingse Bos aangelegd. De wereld verandert snel, maar de groeiende behoefte aan mooi recreatielandschap waar je kunt fietsen en wandelen staat als een paal boven water. De behoefte aan zwemmogelijkheden en verkoeling komt daar met stip bij, als gevolg van het groeiend aantal warme en zeer warme dagen.
In het NRC van 9 december 2020 gooit Japke-d. Bouma met kracht het idee overboord dat de wereld sneller dan ooit verandert. Zij gelooft er niets van en vergelijkt onze tijd met 30.000 jaar geleden of het begin van de 20e eeuw, toen veranderingen misschien veel sneller gingen dan nu. Zij schrijft: “Uiteindelijk gaat het maar om 5 dingen: Omzien naar elkaar, goede koffie, gezondheid, liefde en onze dierbaren voor altijd om ons heen”. Daar kan ik het, zeker aan het begin van 2021, alleen maar mee eens zijn. En ik wens ze u meteen ook alle vijf toe voor 2021.
Kijkend naar recreatie zou je ook zo’n lijstje van 5 dingen kunnen maken: voldoende ruimte voor iedereen om lekker in te wandelen (1), te fietsen (2) en zwemmen (3). Op mooie plekken in het landschappelijke groen (4), niet te ver van huis (5). Misschien een beetje saai maar qua recreatie wel het belangrijkste dat er is. Aan de slag in 2021, net als onze voorgangers in de jaren 30, 60 en 70.
