De grens, bron van belevenis
Grenzen zijn bedoeld om mensen tegen te houden. Maar juist door sommige grenzen over te steken kun je een intense beleving meemaken. Dat kon bijvoorbeeld in Berlijn, vóór de val van de muur. Pretparken doen er alles aan om je hun grens over te laten steken en een totaal ander land te betreden. Een land van sprookjes, van avonturen of van horror. Steeds vaker ook worden grenzen zelf tot een ‘experience’ gemaakt, zoals onlangs nog op de grens van Groningen en Drenthe.
Mijn sterkste grensbeleving was in Berlijn in mei 1983. Ik liep van west naar oost over de Friedrichstrasse. Nadat ik de grens (bij checkpoint Charlie) was gepasseerd en verder wandelde in dezelfde straat, met dezelfde stoepranden en straatnaamborden, was verder álles anders in de ‘Hauptstadt der DDR’: de geuren van de uitlaatgassen en het eten, de kleding van het arbeidersparadijs, allemaal dezelfde auto’s, de reclames van neon met ‘Friseur’, ‘Metzgerei’ en hun jaren ’50 uitstraling. Ik stapte van de ene in de andere, totaal verschillende, maar even zo echte wereld. En dat door dezelfde straat, met dezelfde naam, te vervolgen na het passeren van een zwaarbewaakt hek.
Veel pretparken maken gebruik van dit effect waarbij je vanuit de vertrouwde wereld het gevoel krijgt een andere wereld binnen te stappen. Een wereld die mooier, spectaculairder, sprookjesachtiger, intenser, of enger is. De namen van veel pretparken eindigen met ‘land’ of ‘world’, om uit te stralen dat je echt ergens anders bent dan in onze dagelijkse, imperfecte, wereld. Er gelden andere regels (bijvoorbeeld: ‘kinderen zijn de baas’, zoals ooit in het Land van Ooit); er wonen kabouters, heksen en trollen. Parken gaan steeds verder in hun ‘thematisering’, met aangepast voedsel, architectuur, muziek, geuren en kleuren. Zo geldt in de Efteling het voorschrift dat geen gebouw recht of symmetrisch mag zijn. Alles voor het gevoel van een andere omgeving die het dagelijks leven doet vergeten.
De grens tussen binnen en buiten wordt niet alleen gemarkeerd door kaartcontrole, maar ook door opvallende poorten die de overgang van de, vaak nogal troosteloze asfaltvlakte aan de buitenzijde, naar de beleveniswereld van het pretpark markeren. Denk bijvoorbeeld aan het ‘Huis van de Vijf Zintuigen’ dat vanaf alle hoeken van het immense parkeerterrein van de Efteling zichtbaar is. Daar ga je door een poort en betreed je de wereld van het attractiepark.
Niet minder interessant is het markeren of beleefbaar maken van grenzen zelf, al dan niet in tijdelijke vorm. Dit lijkt de laatste jaren steeds populairder te worden. Een bijzonder voorbeeld was de markering van de Rotterdamse ‘brandgrens’: de grens tussen het in 1940 afgebrande en weer opgebouwde centrum en de rest van de stad. Een grens die soms dwars door bouwblokken en midden over straten gaat. Het begon in 2007, op 14 mei, bij de 67-ste herdenking van het bombardement, toen 128 sterke schijnwerpers recht omhoog de wolken in schenen en daar de grens markeerden. Enkele jaren later was de brandgrens permanent gemarkeerd, met kleine rode lampen in de plaveisel. Het afgelopen jaar, 75 jaar na dato was er zelfs een hardloopevenement aan deze bijzondere grens gewijd: de ‘brandgrensrun’.
De afgelopen maand werd het 400 jarig bestaan van de grens tussen Oost-Groningen en Oost-Drenthe herdacht. Deze grens van meer dan 20 kilometer, de Semslinie, was in het begin van zijn bestaan de langste kaarsrechte grens ter wereld. De eeuwenoude grens werd geëerd met een kaarsrechte lijn van 5000 fakkels langs het kanaal aan de Groningse kant van de grens, ter nagedachtenis aan de fakkels die waren gebruikt bij de aanleg van de grens. Het leverde een schitterend plaatje op, maar zorgde ook voor een community-art project van honderden vrijwilligers/ bewoners.
Andere voorbeelden van grenzen die als ‘beleving met een verhaal’ worden gepresenteerd zijn de Limes, de oude grens van het Romeinse Rijk in Nederland, en de Hollandse waterlinie met een eigen Waterliniemuseum dat vorig jaar zijn deuren opende. Er valt veel te beleven bij de grens. Ik wens u in 2016 een mooie oversteek, van welke grens dan ook.
