Verhalen geven plannen ziel
Verhalen over een wijk of straat zorgen voor bezieling. Ze zijn daardoor nuttig en waardevol bij het maken van plannen voor een gebied, wijk of straat. Verhalen zorgen ervoor dat bewoners, ondernemers en bezoekers zich identificeren met de plek. Maar ze geven ook aangrijpingspunten voor ontwerpers die een nieuw plan maken. Verhalen kunnen sterk bepalend zijn bij de ‘branding’ van een gebied, straat of wijk om er zo mensen naar toe te te trekken. Maar verhalen werken alleen als ze geloofwaardig zijn (aansluiten bij de beelden die mensen hebben) en al s ze tot de verbeelding spreken. Verhalen opsporen, benutten en gebruiken in stedelijke opgaven. Hoe doe je dat? En wat zijn aansprekende voorbeelden?
Wie in een planproces tijd maakt voor de verhalen en begrijpt beter hoe een gebied in elkaar zit, kan daardoor een beter plan maken, dat bovendien beter gedragen wordt. Steeds vaker zien we dat verhalen, over de geschiedenis, over de bewoners en over de identiteit van een wijk of straat, worden gebruikt bij het maken van plannen.
Bij het maken van de herontwikkelingsplannen voor het Defensie-eiland in Woerden, een locatie die eerst hermetisch afgesloten was van de stad, omdat het toebehoorde aan het Ministerie van Oorlog, hebben de Woerdense bewoners letterlijk eerst kennis mogen maken met dit gebied door rondleidingen van oude werknemers. De rijke historie van het gebied was aanleiding om een aantal hele specifieke elementen in het plangebied te bewaren zoals een schoorsteen en een aantal beeldbepalende gebouwen. Maar ook om een gebied te maken dat nu echt toebehoort aan de inwoners van de stad. Dit alles dankzij de verhalen die verteld werden in het participatietraject dat tot het plankader heeft geleid. Het gebied heeft zijn oude naam mogen behouden. ‘Het Defensie-eiland herleeft!’ is nu de kop van verkoopcampagne van de woningen die daar nu worden gebouwd.
Het plan voor de herinrichting van de winkelstraat Noordeinde in Den Haag waar vele partijen bij betrokken zijn, begint met het delen van de historie van de straat. Die historie verklaart de speciale kenmerken van de straat die volgens betrokken behouden moeten blijven, maar geeft ook inspiratie voor de landschapsarchitect om een passend ontwerp te maken. De verhalen kunnen straks ook bijdragen aan de branding van deze straat.
Mooie, tot de verbeelding sprekende verhalen over een plek zijn ook altijd onderdeel van marketingcampagnes die het bezoek aan een gebied, wijk of straat of de verhuur of verkoop van vastgoed moeten stimuleren. Maar zo’n campagne werkt alleen als die verhalen geloofwaardig zijn, aansluiten bij de bestaande verwachtingen en tot de verbeelding spreken; anders is het verspilde moeite. Een heel goed voorbeeld van hoe dat kan is de campagne, die de ontwikkeling van het Rotterdamse Katendrecht in een stroomversnelling bracht. Na jaren van moeizame pogingen om nieuwe, dure woningen te verkopen in deze voormalige havenwijk (berucht om sociale problemen, prostitutie en duistere handel) werd de campagne ‘Kun jij de Kaap aan?’ gelanceerd. In deze campagne geen foto’s van glimmende appartementen met high brow-marketingnamen eindigend op Boulandt of Staete die het verleden van de wijk moesten doen vergeten. Nee; er werd juist gerefereerd aan het roemruchte verleden met foto’s van getatoeëerde zeebonken en een Chinees restaurant met TL-balken aan het plafond.
De campagne markeerde een kantelpunt in de ontwikkeling van Katendrecht die in tien jaar tijd een van de meest gewilde wijken van de stad is geworden. Het ruwe, ongepolijste karakter voor ‘durvers’ wordt nog steeds gekoesterd, onder andere met de jaarlijkse ‘Nacht van de Kaap’; waar in de kroegen ‘Kaapse Bonken’ en ‘Meisjes van Plezier’ het ruige verleden met sterke verhalen laten herleven (ziewww.Kunjijdekaapaan.nl).
Op hetzelfde Katendrecht is ook het Verhalenhuis Belvedère geopend. In een illuster pand (een café-restaurant waaraan vele verhalen kleven) worden verhalen verzameld van de inwoners en gemeenschappen van Rotterdam, met foto’s, tentoonstellingen, luistervoorstellingen, en eet- en ontmoetprogramma’s. Een aanrader! Zie www.belvedererotterdam.nl.
Verhalen kunnen een wijk of straat bezielen, met vele positieve effecten voor draagvlak en aantrekkingskracht. Je hoeft vaak niet ver te zoeken. De verhalen liggen vaak voor het grijpen en kunnen zo opgehaald worden. Binnen een planvormingstraject zal er tijd moeten ingeruimd om dat te doen, door zelf eerst te duiken in bijvoorbeeld de historische ontwikkelingen van een gebied. In participatietrajecten kun je de deelnemers expliciet gelegenheid bieden om verhalen te delen of je kunt op zoek gaan naar mensen met verhalen van vroeger. Het is de kunst om goed te luisteren en te begrijpen waarom het verhaal aanspreekt. Zo kan een nieuw verhaal ontstaan dat kan worden gebruikt voor de toekomst.
