[Breincolumn] Duurzaamheid - dankzij daar en straks
Grootse vergezichten waren in de verkiezingscampagnes meestal ver te zoeken. Logisch. Onze hersenen zijn vooral geprogrammeerd voor overleven op korte termijn, dus met ‘emotie’ en het ‘hier en nu’ kan je makkelijker stemmen winnen. Een thema als duurzaamheid legt het al snel af tegen gratis parkeren bij het winkelcentrum. Gelukkig is er na de verkiezingen juist wel ruimte voor de lange termijn. Sterker nog, focus op de toekomst is juist een makkelijke route naar concrete resultaten omdat het op korte termijn minder weerstand geeft.
Afbeelding: warmtescan van een huis met glasinloodramen. Creëren van verandermoment (Gemeente Utrecht)
Kies voor lange termijn: minder weerstand, meer commitment Onze hersenen reageren vooral op veranderingen op korte termijn. Voor afspraken op lange termijn hebben mensen daarom weinig weerstand. Een akkoord voor lange termijn is veel makkelijker te sluiten. Energieneutraal in 2030, is voor de meeste partijen prima. Klimaatadaptief in 2040 of schone lucht in 2035? Dat is makkelijk af te spreken. Maar maak dan wel concreter met een plan van aanpak. Mensen willen consequent handelen en afspraak is tenslotte afspraak. Vanuit het lange termijn doel kan je makkelijk mensen committeren aan korte termijn acties.
Vermijd ingewikkeldheid, want dat negeren we Situaties die we ons moeilijk kunnen voorstellen negeren we makkelijk. Dus maakt het doel niet te abstract en te ingewikkeld. Ons bewustzijn is heel goed in staat om verhaaltjes te bedenken waarom je nu nog niets hoeft te doen. ‘Er is nog een groter probleem’, ‘Eerst moet het rijk iets doen’, ‘Nog niet alles is duidelijk’, etc. Dit zie je bijvoorbeeld in discussies over energie, klimaat en luchtkwaliteit. Het is daarom belangrijk om de doelen heel duidelijk te maken. B.v. We willen in 2030 niet meer energie gebruiken dan we duurzaam kunnen opwekken.
Maak duurzaamheid zo gewoon mogelijk, dan willen anderen eerder meedoen Innovatie klinkt mooi, maar het roept ook angstgevoelens op. De kern in de hersenen die ons waarschuwt voor bedreigingen reageert op dezelfde manier op zaken die nieuw zijn (Amygdala). Dus als je wilt dat anderen kiezen voor een slimme duurzame innovatie, breng het dan als een handige combinatie van beproefde methoden. Laat zien dat anderen het (gedeeltelijk) ook graag toepassen en dat het gewoon werkt.
Maak duurzaam gedrag zo makkelijk mogelijk, dan doet iedereen vanzelf mee Is het niet vreemd dat duurzaam gedrag meestal meer moeite of geld kost? Biologisch vlees is duurder dan bio-industrie vlees. Om afvalstoffen te recyclen moet je naar de glas, papier of PMD bak lopen terwijl het ook simpel in de restafvalzak aan de weg gezet kan worden. Als het duurzame gedrag het makkelijkst en goedkoopst zou zijn, dan zouden we het automatisch doen. Dit principe is slim toegepast in de gemeente Amsterdam bij de nieuwe regels rond reclamedrukwerk. In Amsterdam ontvang je alleen reclamedrukwerk als je een ‘JA, JA’ sticker op je brievenbus hebt geplakt. Je moet dus moeite doen om niet duurzaam te zijn. Ook andere gemeenten gaan deze aanpak invoeren.
Benut verandermomenten voor onderbreking van automatisch gedrag Gemeenten willen dat woningen energiezuiniger worden. Dat is een enorme opgave. Woningeigenaren moeten dat gaan doen, maar die hebben iedere dag heel veel andere zaken aan hun hoofd. In zo’n situatie kan je slim inspelen op verandermomenten. Verandermomenten zijn momenten waarbij de doelgroep het automatische gedrag onderbreekt en even open staat voor informatie. Bijvoorbeeld bij een verbouwing. Als gemeente kan je dergelijke momenten herkennen, benutten en soms zelfs uitlokken. Bijvoorbeeld door energiecoaches aan te bieden in jaren 70 wijken met weinig isolatie (uitlokken), voorwaarden m.b.t. energiebesparing op te nemen in omgevingsvergunningen voor verbouwingen (benutten) of door de resultaten van warmtescans met mogelijke maatregelen toe te sturen (uitlokken).
Bestuurders en beleidsmakers beïnvloeden gedrag Bestuurders en beleidsmakers zijn benoemd om duurzame doelen te stellen en gedrag van burgers op een efficiënte manier te veranderen. Gedragsbeïnvloeding maakt het realiseren van duurzame doelen met minimale inzet van belastinggeld mogelijk. Gelukkig omarmen steeds meer bestuurders en beleidsmakers de kracht van gedragsbeïnvloeding.
