Keer het tij - elke druppel telt

Het regent vaak en lang in ons land, niets aan de hand. Maar dan ineens valt die stortbui met een intensiteit die totaal buiten de KNMI-statistieken valt. In korte tijd worden boven een klein gebied meer dan 10 emmers per vierkante meter uitgestort. Al deze liters staan vervolgens te dringen voor de kolken en riolen. Dit soort buien zijn incidenten en dat blijven ze in de toekomst ook. Maar de gevolgen zijn groot. Veel gemeenten beseffen dit en hebben actie ondernomen: een waterplein, grasdaken, afkoppelen, regentonnen en tegels uit de tuin. Goede initiatieven, maar veelal onvoldoende als het echte noodweer losbarst. Het is hoog tijd voor waterbestendige gemeentes. Van afvoeren naar opvangen. Een omslag die zijn weg moet vinden naar het denken van ontwerpers, bestuurders en bewoners.

Illustratie: Bruno Visser

Ze vallen écht

Extreme buien van meer dan 100 mm regen in uur vallen echt. Dat was in 2014 het geval in Munster, net over de grens in Duitsland. Daar viel 220 mm in 1,5 uur. Ook in Nederland zijn er voorbeelden. In Herwijnen in 95 mm in iets meer dan een uur of in Apeldoorn, 120 mm in 75 min. En dat is veel water, héél veel water.

Veel water! Hoeveel dan? 120 mm regen is 120 liter/m2 en dat is net zoveel als 10 volle bouwemmers. Maar dan 10 emmers op ieder vierkante meter van de straat, de parkeerplaats, de stoep, het dak, de tuin, de schuur, kortom: overal emmers vol met water. En die blijven niet op hun plaats, maar verzamelen zich op de laagste plekken.

Gevolgen zijn groot

Dat het erg uit de hand kan lopen blijkt uit een globale modelberekening die door HKV Lijn in water recent is gemaakt. Enkele relatief kleine woonkernen werden fictief belast met extreme toekomstige bui. Dan blijkt dat in grote delen van het bebouwd gebied, soms wel groter dan een kwart, een halve meter water kan staan. Dan is er geen sprake meer van overlast, maar van maatschappelijke ontwrichting. Wegen zijn niet meer te bereiken. En als de stroomvoorziening uitvalt, want verdeelstations van energienetwerk staan niet altijd hoog en droog, dan zijn de gevolgen niet te overzien.

Al een ontwikkeling op gang

Maatschappelijk is de problematiek van meer regen in de toekomst bekend. In campagnes van gemeenten, waterschappen en duurzaamheidorganisaties worden burgers opgeroepen water meer vast te houden door tegels uit de tuin te halen, regentonnen te plaatsen en groene daken te maken. Maar bestuurders van gemeenten: dit is niet genoeg.

Leren leven met water

Gemeenten moeten nog intensiever aan de slag om de ruimtelijke inrichting aan te passen. Die is nu geheel gericht op afvoeren. Willen wij in de toekomst intensieve regenbuien zonder schade en ontwrichting van het maatschappelijk verkeer kunnen doorstaan, dan moeten we het op afvoer gerichte systeem ombouwen naar een systeem dat regenwater een plaats geeft in onze ruimte. We moeten leren leven met water en de toename van hoosbuien.

Geachte nieuwe colleges van gemeenten, Jullie werken vast al aan een waterplan en campagnes. Dit kan nog altijd sneller en met grotere ambitie! Geef prioriteit aan een transitie in de ruimtelijke inrichting. Dagelijks worden plannen gemaakt en wordt de ruimtelijke inrichting op de schop genomen. Maar nog niet om deze aan te passen om water een plek te geven. We zijn nog steeds bezig om het probleem van de toekomst te maken. Voor gemeenten is het nú tijd om hier werk van te maken. Laat het niet alleen aan burgers over met hun tuin, of ondernemers met een groenblauwe visie. Een grootschaligere aanpak door gemeenten is nodig.

Maak van water een blikvanger

Leven met water doe je door ervoor te zorgen dat het water op een plek af stroomt of blijft waar het geen schade veroorzaakt en eventueel geschikt is voor hergebruik. Denk hierbij aan berging op en onder kinderspeelplaatsen (die spelen dan toch niet buiten), parkeerplaatsen, sportvelden enz. Het is mooie uitdaging om de opvang van water een zichtbare blikvanger te maken van onze openbare ruimte. Te laten zien dat het leven met veranderingen in ons klimaat niet tot rampscenario’s leidt maar tot aantrekkelijke oplossingen. Dat we maatschappelijk en economisch flexibel omgaan met periodes van extreme waterval of extreme droogte, dat we water omarmen en er slim en esthetisch mee omgaan. Denk hierbij aan gebouwen die zorgen voor de retentie van water, niet alleen onder de grond of op traditionele manieren, maar als organische onderdelen in het gebiedsbeeld. Moderne wadi’s verwerkt in het design van gebouwen en of wijken.

Gemeenten leun niet achterover maar ga aan de slag Leg de komende jaren de basis voor een waterbestendige gemeente en maak een switch naar leven met water. Als we zinvol willen omgaan met nieuwe zienswijzen op de water infrastructuur gecombineerd met de ruimtelijke inrichting, dan moeten alle partijen om tafel om van elkaar te leren en met creatieve aansporing samen plannen ontwikkelen. Wacht niet tot het waterschap wat wil. Gemeente ga aan de slag. Laat onze vooruitziende blik voor onze Lage landen niet verwateren en laten we het toonbeeld blijven van watermanagement. Elke druppel telt.

Bestaande initiatieven die een flinke impuls kunnen gebruiken