De plofkip van het toerisme
De klimaatverandering is inmiddels geen sluipend probleem meer. En ook inspanningen om de gevolgen te beperken komen voorzichtig op gang. Eén sector ontspringt tot op heden de dans volledig: de luchtvaart. Zij valt buiten de klimaatafspraken van Parijs en kent geen belastingen. Vliegen is daardoor verhoudingsgewijs spotgoedkoop. Vliegverkeer is voor 90% toeristisch. Het heeft onze vrijetijd en vakantie dan ook enorm beïnvloed. We vliegen sinds een jaar of dertig steeds gemakkelijker, vaker en goedkoper. Een weekeindje naar een Grieks eiland is vaak goedkoper dan een vakantie op Schiermonnikoog. Vliegen zal de komende jaren nog enorm groeien, mede omdat steeds grotere bevolkingsgroepen in de wereld dit kunnen betalen. Vliegen is fijn en ook nog eens goedkoop en we doen het allemaal. Maar als we zo doorgaan gaat er wel iets grondig mis.
In april was ik op het trendcongres toerisme van het NRIT. Een congres voor studenten, adviseurs, bedrijven en ontwikkelaars in toerisme. Er was veel goed nieuws over de doorzettende groei van het toerisme in ons land, vooral vanuit het buitenland. Eén lezing viel er volledig uit de toon, het was het verhaal van Paul Peeters die ons bijpraatte over de uitkomsten van zijn proefschrift ‘Tourism’s impact on climate change and its mitigation challenges’, dat hij een paar maanden eerder had verdedigd.
Luchtvaart zorgde in 2005 voor de helft van de CO2-emissies binnen het toerisme. In 2100 zal dit percentage gestegen zijn naar 75%. Naar verwachting zal de wereldbevolking in 2100 negen keer het aantal vliegkilometers maken vergeleken met 2015. Het aandeel van de luchtvaart in de wereldwijde CO2 emissies zal daardoor enorm stijgen. Als de groei van het vliegverkeer niet sterk wordt ingeperkt, wordt het onmogelijk om de doelstellingen van Parijs te halen. De ene mythe na de andere prikte hij door. Milieuvriendelijk vliegen, bijvoorbeeld op waterstof of batterijen? Vergeet het voorlopig maar. Voordat dit in de industrie kan worden toegepast zijn we vele decennia verder. Het maken van biobrandstoffen dan? Dat zou een gigantisch landbouwareaal vragen en ernstig concurreren met de voedselbehoefte van de wereldbevolking. Efficiëntere vliegtuigen? Daar valt niet veel eer meer aan te behalen. Ze zijn al heel erg efficiënt. Het mondiale vliegverkeer zou eigenlijk niet meer mogen groeien willen wij de doelstellingen van het klimaat behalen. Aangezien de wereldbevolking nog wel even doorgroeit en over het algemeen rijker wordt, betekent dat voor ons Nederlanders per saldo een afname. Vliegen is de plofkip van het toerisme. Het is goedkoop en wordt gulzig gegeten. Willen we voorkomen dat het vliegverkeer dé grote spelbreker wordt bij onze klimaatdoelstellingen dan zijn er forse maatregelen nodig: beperking, belasting en alternatieve vervoersmogelijkheden.
Het was nog even stil in de zaal nadat Peeters zijn betoog had afgerond. De boodschap kwam hard aan. Gelukkig was het pauze en kon de sfeer zich weer wat herstellen. Al snel ging het weer over heel andere onderwerpen.
Ik vind het ook heerlijk om in de winter een week voor 200 euro naar een zonnig eiland te vliegen; maar er is geen speld tussen te krijgen: wie de planeet serieus neemt, zal meer moeten betalen voor haar of zijn vlucht, vaker de trein moeten nemen en vaker dichter bij huis op vakantie moeten. Als overheden de planeet serieus nemen zullen zij het vliegverkeer moeten inperken, flink belasten en zullen zij moeten zorgen voor aantrekkelijke en snelle alternatieven per spoor.
Of het echt zal gebeuren is natuurlijk nog maar de vraag. Er is nu eenmaal een gigantische economie verbonden aan het vliegen en de vliegvakantie. De prijsvechters proberen ons met goedkope vluchten zo vaak mogelijk te laten vliegen. Er bestaat er bij de meeste Nederlanders nog geen schroom als zij vaak en natuurlijk ook nog eens zo goedkoop mogelijk, een vlucht boeken. En wie de vraag ‘Waar ga je heen op vakantie?’ kan beantwoorden met een exotische bestemming aan de andere kant van de wereld ontvangt nog altijd veel enthousiasme of wordt afgetroefd met een verhaal van een andere verre vakantie.
Het bewustzijn groeit langzaam maar zeker wel. Er is steeds meer aandacht in de media voor de enorme impact van het vliegen op de planeet. Zelfs de topman van KLM heeft gepleit voor alternatieven per spoor voor de korte afstandsvluchten en het kabinet wil vanaf 2021 beginnen met een belasting van ongeveer 3 euro per Europese vlucht. Maar voorlopig heeft het toerisme met de vliegvakanties nog een enorme plofkip te verhapstukken.
