De kunst van watermanagement
Kunst en water hebben veel invloed op elkaar. Water is voor diverse kunstenaars een inspiratiebron. We zien kunst over water, in het water en op het water. Even googlen en je vindt een hele lijst van aansprekende, bijzondere kunstwerken. Maar de kunst geeft ook wat terug aan het water. We zien kunstwerken die onmiskenbaar verwijzen naar hedendaagse watervraagstukken en bijdragen aan maatschappelijke bewustwording.
Daan Roosengaarde ontwikkelde het project ‘Waterlicht’. Lasers projecteren op mist. Enkele meters boven je hoofd zie je dan grote blauwe golven. In 2015 was ik erbij toen het ‘Waterlicht’ in de uiterwaarde van de Rijn bij Westervoort werd getoond. Het maakte indruk. Lopend door de uiterwaarde en boven je de golven van blauw licht. Een hele mooie locatie om duidelijk te maken hoe hoog het water staat bij extreem hoogwater. Het werk roept met eenvoud de verbeelding van een dergelijke verontrustende werkelijkheid op.
Het project ‘Waterlicht’ maakte een tournee door Nederland. Het museumplein in Amsterdam onder water, de markt van Middelburg, Harlingen, de afsluitdijk enz. En het project gaat de wereld over: New York, Toronto en Madrid. Ongetwijfeld zijn er meer plaatsen en zullen er nog veel volgen om dit fascinerende waterlicht te zien.
Een voorbeeld is het tijdelijke kunstwerk van Leon Keert. Vorig jaar uitgevoerd in opdracht van het Hoogheemraadschap van Delfland om bewustzijn te creëren onder passanten over wat er onder het wateroppervlak leeft. Het werk laat de vissen zien die er leven. Ze zwemmen door buizen onder het fietspad: een aal, snoek, brasem en baars. Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft vorig jaar op deze plek een natuurvriendelijke oever en een vispaaiplaats aangelegd. Op deze manier hoopte het Hoogheemraadschap dat passanten zich bewuster zijn van hun omgang met de natuur.
Het is mooi, fascinerend maar vooral confronterend. We leven in ons land veelal onbewust van de kracht van water. Waterschappen en Rijkwaterstaat zijn in een ver verleden begonnen ons land leefbaar te maken en water te beheersen. Hier zijn ze geweldig goed in geslaagd. Wateroverlast die in voorgaande eeuwen met regelmaat voorkwam, zie bijvoorbeeld alle wielen langs dijken, vinden niet meer plaats. Dijken zijn steviger geworden en beken en kanalen kunnen het water goed afvoeren. Kortom, burgers, boeren en buitenlui, hebben geen last meer van het water en de betekenis en macht van het water is uit hun bewustzijn verdwenen.
Dit gaat veranderen. Door de klimaatverandering worden we geconfronteerd met extreem weer. De zeespiegel stijgt, ongekend intensieve regenbuien, rivieren die steeds meer water te verwerken krijgen. Ook is er de andere kant. In de toekomst wordt het steeds langer droog. Hele lange periodes waarin geen druppel regen valt. De droogte van dit jaar is hier een goed voorbeeld van. Maar we hebben toch het waterschap en Rijkswaterstaat? Al die kundige mensen en bestuurders kunnen dit toch wel aan? Nee! De grenzen van de maakbaarheid met water zijn bereikt. Het huidige watersysteem kan nog het nodige aan. Maar de knelpunten en incidenten van nú worden grote regionale en nationale problemen in de toekomst. Dit kunnen en mogen de waterbeheerders niet alleen oplossen. Alle partijen die bezig zijn ons land ruimtelijk vormgeven moeten samen aan de slag. Alleen samen moeten wij stap voor stap werken aan een klimaatbestendig land.
Daarom vind ik kunstprojecten over water zo belangrijk. Op deze manier wordt gewerkt aan een breder bewustzijn. Daan en anderen, ga zo door! En ik roep andere kunstenaars op om aan de slag te gaan met andere opgaven zoals extreme droogte, hittestress en zeespiegelstijging. Opgaven die op ons afkomen en waar we ons op moeten voorbereiden. Kunst helpt daarbij.
